نقد و بررسی نظریه وحدت شخصی وجود (با رویکرد کلامی – فلسفی)

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب.

چکیده

یکی از بحث‌های پیچیدة فلسفه که به‌منزلة اساس و پایة بسیاری از مطالب فلسفی و معارف الهی است؛ تحقیق حال وجود، بیان وحدت یا کثرت آن است. افکار و اقوال عرفا، فیلسوفان، متکلمان در این‌باره مختلف و جمع‌نکردنی است. ملاصدرا، داعیه‌دار اثبات عقلانی نظریه وحدت شخصی وجود است. او این نظریه را بر مبانی و اصول فلسفی خویش استوار کرده و بر همان اساس، مبانی فلسفی اصالت وجود را بیان ‌کرده است. آنچه واقعیت هستی است، تنها حقیقت وجود است؛ و سایر مخلوقات، تنها سایه‌هایی از حقیقت هستند. بیشتر متفکران در حوزه عرفان نظری و همچنین برخی از فیلسوفان حکمت متعالیه در بحث ارتباط واحد و کثیر، قائل به این نظریه شده‌اند. به‌عبارت‌دیگر، همة تفکرات و مکاتب فلسفی در حوزه اندیشه اسلامی ناچار به پذیرش این دیدگاه بوده‌اند؛ اما پذیرش آن،‌ نیازمند سه بایستگی فلسفی و کلامی مهم برای این نظریه است؛ یعنی نفی علیّت، همه‌خداانگاری و پذیرفتن جبر و نفی اختیار؛ ازاین‌رو، نظریه یادشده به دلیل تفکر دینی پذیرفته نشده است.
برای اثبات این انتقادها، نخست به شرح مبانی فلسفی‌ مبتنی‌بر نظریه وحدت شخصی وجود پرداخته؛ سپس با بیان انتقادها، بدین سؤال پاسخ می‌دهیم که آیا به دلیل تفکر دینی، سخن از نظریه وحدت شخصی وجود با باورهای اعتقادی و بدیهیات عقلی سازگار است یا خیر؟!

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the Theory of Personal Unity (With Theological-Philosophical Approach)

نویسندگان [English]

  • seyed Ali Alamalhoda 1
  • Tahereh Sahebzamani 2
چکیده [English]

One of the complex issues considered as the basis and foundation of most philosophical issues and Islamic knowledge is the study of present existence and the expression of unity or plurality. Thoughts and words of mystics, philosophers, and theologians in this area are different and non-exhaustive. Mola Sadra is the contender of intellectual proof of the theory of Personal Unity. He has established this theory on the basis of his philosophical principles, and accordingly, stated the philosophical principles of Existentialism. What is the reality of Existence is the only truth of Existence, and other creatures are just the shadow of Existence. More scholars in the field of theoretical mysticism as well as some philosophers of transcendent wisdom, in discussing the relationship between the units and multiply, believe this theory. In the other words, all philosophical thoughts and schools in the field of Islamic thoughts were forced to accept this view, but its adoption requires three important philosophical and theological necessities for this theory. They are 'denial of causality',' all assuming God', and 'accepting determinism and negation of authorityt'. Therefore, the above theory was not accepted because of religious thought.  
To prove these criticisms, first, we explain the philosophical principles based on Theory of Personal Unity; then, stating the criticisms, we answer the question of "Is talking about Personal Unity Theory in consistent with religious beliefs and intellectual axioms because of religious thoughts or not?"

کلیدواژه‌ها [English]

  • causality
  • Determinism
  • Personal unity
  • Possibility of poverty
  • Graded Unity
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1377). نیایش فیلسوف. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.##ارسطو (1305). متافیزیک. تهران: انتشارات هرمس.##سبزواری، ملاهادی (1367). غررالفرائد. تهران: انتشارات حکمت.##شمیل، آنه‌ماری (1377). ابعاد عرفانی اسلام. ترجمه ابراهیم گواهی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.##صدرالمتألهین شیرازی (ملاصدرا)، محمدبن‌ابراهیم. (1981م). الحکمةالمتعالییه فی‌الاسفار العقلیه الاربعه (9 جلد). بیروت: دارالاحیاءالتراث العربی.##ــــــــــ (1360/ 1981م). الشواهدالربوبیه فی‌المناهج الملوکیه. مشهد: المرکز المجامعی النشر و مؤسسه التاریخ‌العربی.##ــــــــــ (1379). الاسفارالاربعه (جلد 1). تهران: انتشارات حکمت.##طباطبایی، سیدمحمدحسین (1378). بدایةالحکمة. دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیه قم.##کاپلستون، فردریک (1362). تاریخ فلسفه (9 مجلد). جلد نخست. ترجمه سیدجلال‌الدین مجتبوی. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.##کاکایی، قاسم (1377). وحدت وجود به روایت ابن عربی و اکهارت. تهران: انتشارات هرمس.##مدرس مطلق، سیدمحمدعلی (1379). وحدت وجود. با حواشی و تعلیقات حاج شیخ احمد شیخ‌الاسلام روحانی. تهران: نشر پرستش.##مطهری، مرتضی (1378). شرح منظومه. تهران: صدرا.##ــــــــــ (1369). شرح مبسوط منظومه. تهران: انتشارات حکمت.##یثربی، سیدیحیی (1374). عرفان نظری (تحقیقی در سیر تکاملی و اصول و مسائل تصوف). مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیه قم.##